Μυρτώ Φοίφα: Rethink Project και η τράπεζα σπόρων του αγροκτήματος

Μυρτώ Φοίφα: Να αγαπάμε και να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον. Η φύση μας δίνει αυτή τη δυνατότητα, ας μην κλείνουμε αυτή την πόρτα.

Συναντήσαμε τη Μυρτώ Φοίφα… Μια δυναμική, νέα γυναίκα, με όραμα, περιβαντολογική παιδεία και διάθεση να μεταδώσει τις γνώσεις και τις καινοτόμες ιδέες της σε ανθρώπους που προσεγγίζουν τη ζωή μέσα από μια διαφορετική φιλοσοφία.

Μας εξέπληξε η ιστορία του Κτήματος μα και ο προσφερόμενος συνδιασμός δράσεων που πραγματοποιούνται μέσα σ΄αυτό. Πράγματι πρόκειται για μια αξιόλογη προσπάθεια που χρήζει υποστήριξης και προβολής.

Μυρτώ, πες μας λίγα λόγια για την ιστορία του Κτήματος Φοίφα και τι είναι αυτό που προσφέρει τώρα;

Η ιστορία του Αγροκτήματος βασίζεται στην ιστορία του Αγροτικού Σταθμού που υπήρχε στην Καλαμάτα, τέλη του 19ου αιώνα. Από όσα θυμάμαι να μου έχει μεταφέρει ο πατέρας μου, Αθανάσιος Φοίφας, ήταν μια μεγάλη έκταση που υπήρχε δυτικά της Καλαμάτας, στην σημερινή περιοχή Γουλιμίδες, η οποία περιλάμβανε κλήρους γης, που δίνονταν σε αγρότες, προκειμένου να καλλιεργήσουν προϊόντα που επέστρεφαν στον κεντρικό χώρο του Αγροτικού Σταθμού.

Ήταν μια τεράστια περιοχή, περίπου 100 και κάτι στρέμματα, η οποία καλλιεργείτο συνεχόμενα από τους ντόπιους αγρότες για την τροφοδοσία, όχι μόνο της Καλαμάτας, αλλά και για εξαγωγές μέσω του τότε ανεπτυγμένου εμπορικού λιμανιού της πόλης.

Επιπλέον, υπήρχαν αποθήκες με σπόρους από διάφορες ποικιλίες, που συλλέγονταν από τους ίδιους τους αγρότες και διατίθεντο για τις νέες καλλιέργειες. Με άλλα λόγια, υπήρχε μια διαδικασία αυτάρκειας πάνω στην αγροτική παραγωγή, καθώς αυτό συνόδευε την ίδια την οικονομική λειτουργία της κοινωνίας. Με άλλα λόγια τότε υπήρχε η φυσική τάση στην ελληνική κοινωνία, να παράγει τα προιόντα που χρειαζόταν, στον βαθμό που μπορούσε και να κάνει και εξαγωγές!

Όλα αυτά είναι μια θολή μνήμη που χάνεται μέσα στο παρελθόν και είναι παράδοξο το γεγονός ότι δεν έχουμε στοιχεία γενικά για αυτό τον θεσμό. Δική μου υπόνοια και την καταθετω με κάθε επιφύλαξη είναι οτι ο Αγροτικός Σταθμός πρέπει να ηταν ένας θεσμός, που εισήγαγε ο Καποδίστριας και διατηρήθηκε και μετά την δολοφονία του.

Αρχές 20ου αιώνα ο Γεωργικός Σταθμός έπαψε να λειτουργεί και ο παππούς μου αγόρασε μέρος της έκτασης, για τις επαγγελματικές του δραστηριότητες, που ήταν εξίσου αγροτικές και εμπορικές.

Ο πατέρας μου Αθανάσιος Φοίφας, Γεωπόνος, αλλά και συλλέκτης ανέδειξε την μνήμη και την αξία του Αγροτικού σταθμού μέσα από τα αντικείμενα και ιστορικά ντοκουμέντα που με απίστευτο κόπο συνέλεξε και διατήρησε στην διάρκεια της ζωής του. Μαζί με την μητέρα μου Λουίζα Φοίφα , δημιουργήσανε έναν πολύχρωμο παράδεισο , ο οποίος βασιζόταν σε έναν διαφορετικό κώδικα ηθικής πάνω στην καλλιέργεια όχι μόνο της γής αλλά και του ανθρώπου.

Αυτό που εγώ ασυνείδητα και χωρίς να γνωρίζω πολλά ιστορικά στοιχεία κλήθηκα να κάνω, βασισμένη σε μια εσωτερική παρόρμηση , ήταν να διατηρήσω και να αναπτύξω αυτήν την ιστορική συνέχεια.

Ενώ έζησα στην Αθήνα, αλλά και στο εξωτερικό και εργάστηκα τόσο στην ιδιωτική εκπαίδευση όσο και σε καλλιτεχνικά projects, η ενέργεια αυτού του χώρου δεν με άφηνε σε ηρεμία και με καλούσε συνεχώς.

Έτσι το 2012, μετά κι από παρότρυνση φίλων- εκπαιδευτικών ξεκινήσαμε δειλά, δειλά τις εκπαιδευτικές δράσεις στο αγρόκτημα, καθώς η οικονομική και ηθική κρίση είχε αρχίσει να δείχνει τα δόντια της και θεώρησα ότι αντίδοτο σε αυτό μπορεί να είναι μόνο η αναθεώρηση της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον και έτσι η αναθεώρηση της ηθικής και κατα συνέπεια της οικονομικής και κοινωνικής του υπόστασης.

Ένα μεταφυσικό στοιχείο στην ιστορία αυτή είναι το γεγονός ότι ξεκίνησα την Τράπεζα Σπόρων του Αγροκτήματος με την βοήθεια φίλων και υποστηρικτών. Πριν βρω σε στοιχεία που κρατούσε ο πατέρας μου το γεγονός, ότι υπήρχε από παλιά στο χώρο αυτό η αναπαραγωγή σπόρου και η ενσωμάτωση αυτής της διαδικασίας στην εμπορική και εξαγωγική δραστηριότητα.

Έτσι λοιπόν βγήκε το RE:THINK PROJECT

Το RE:THINK PROJECT και φυσικά ο χώρος που το ενσαρκώνει απόλυτα. Το Αγρόκτημα Φυσικής Καλλιέργειας Φοίφα είναι μια διαρκής σπουδή στην δυνατότητα να ανακτήσουμε την αυτάρκεια στην καθημερινότητα μας. Να οικοδομήσουμε μια συλλογική περιβαλλοντική ηθική, όπου πολιτισμός και γεωργία είναι ένα και το αυτό. Βάζουμε έτσι τις βάσεις για αυτό που εμείς ονομάζουμε στο Αγρόκτημα, “Πολιτισμό της Καλλιέργειας”

Και στόχος αυτού ειναι να προσφέρουμε ένα αντίδοτο στις νέες γενιές και σε αυτό που βιώνουν σήμερα , δηλ την πλήρη αποξένωση από τον κύκλο της φύσης και τις φυσικές διαδικασίες.

Στο αγρόκτημα διενεργούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες της σχολικής κοινότητας, για παιδιά αλλά και για ενήλικες πάνω στον “Πολιτισμό της Καλλιέργειας».

Τα προγραμματα έχουν ως αντικείμενο:

Α. την παραδοσιακή και φυσική καλλιέργεια , την οικολογική διαχείριση κήπου-αγροκτήματος για την παραγωγή τροφἠς, την εκμάθηση της ανάπτυξης του κύκλου του φυτού και του σπόρου

Β. την ολοκληρωμένη ανακύκλωση , την κομποστοποίηση , την δημουργική επανάχρηση (DIY arts and crafts) και έτσι την μείωση του οικολογικού μας αποτυπώματος.

Γ. τη χρήση των βοτάνων στην καθημερινότητά μας και την παραγωγή φυσικών υποπροιόντων, με απλές μεθόδους για την υγεία και την ομορφιά

Δ. την επαφή και εκπαίδευση πάνω σε προϊόντα οικοτεχνίας.

Παράλληλα διατηρούμε και μια Ανοιχτή και Επισκέψιμη Τράπεζα Σπόρων από Παραδοσιακές ποικιλίες για ελεύθερη από του πολίτες χρήση, ενώ ένα σημαντικότατο επίτευγμα μας και μοναδικό στην Ευρώπη είναι η σταδιακή θεσμοθέτηση και Ανάπτυξη του Δικτύου Συνοικιακής Κομποστοποίησης σε συνεχόμενη συνεργασία με τον Δήμο Καλαμάτας , ένα Δίκτυο Κοινωνικής διαχείρισης των απορριμμάτων από τους ίδιους τους πολίτες.

Στόχος ειναι να δημιουργήσουμε εναν πρότυπο εκπαιδευτικο πολυλειτουργικό φυσικό αγρόκτημα, οπου να παρεχεται αυτο που εμεις ονομαζουμε Ολιστική Εκπαιδευση στη Φύση.

Πως νιώθεις ως απόγονος αυτής της ιστορικής οικογενείας και κληρονόμος αυτής της μοναδικής έκτασης;

Πέρα από υπερηφάνεια, νιώθω πάντα έντονη την ανάγκη να μοιραστώ αυτήν την ομορφιά με τους ανθρώπους γύρω μου.

Πως κατάφερες να συνδυάσεις την παράδοση με την καινοτομία;

Δεν το επεδίωξα, ήρθε από μόνο του. Όταν ακούς τις ανάγκες σου και σέβεσαι τον εαυτό σου, δεν έχεις άλλη επιλογή από το να σέβεσαι και το φυσικό περιβάλλον, από το οποίο προέρχεσαι. Στον ηθική και οικονομική κρίση που βιώνουμε χρειάζεται να ΞΑΝΑΣΚΕΦΤΟΥΜΕ (RE:THINK) και έτσι να ξαναδούμε τις ανάγκες και τον εαυτό μας, πέρα από υπεραξίες και υλιστικές θεωρήσεις.

Με άλλα λόγια χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε πιο απλά και ενεργειακά οικονομικότερα, και αυτό για να γίνει θέλει έξυπνη, λογική διαχείριση , που η μεθοδολογία των κοινωνικών και παιδαγωγικών επιστημών μας δίνει την δυνατότητα. Για αυτό συνδυάζουμε την παράδοση που έχει ολο αυτόν τον γνωστικό πλούτο με καινοτόμο παιδαγωγική προσέγγιση. Επιπλέον έχουμε καταφέρει να κερδίσουμε την μόνιμη υποστἠριξη και συνεργασία του τοπικου παραρτήματος του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ Καλαματας, δηλ. ενος κρατικού ερευνητικού και πιστοποιητικού ιδρύματος πάνω στις γεωπονικές επιστήμες.

Ήταν δύσκολο να μεταδώσεις τις ιδέες σου στην κοινωνία της Καλαμάτας; Αντιμετώπισες δυσκολίες;

Δυσκολίες αντιμετώπισα άπειρες και συνεχίζω να αντιμετωπίζω αλλά και να αντιμετωπίζουμε, όσοι μετέχουμε σε αυτήν την προσπάθεια.

Όμως ταυτόχρονα μου δίνει δύναμη το βλέμμα των παιδιών και η χαρά τους όταν ανακαλύπτουν τις δυνατότητες που τους προσφέρει το φυσικό τους περιβάλλον, όταν σταδιακά κερδίζεις την εμπιστοσύνη του Δήμου σου, και άλλων συλλογικών φορέων. Οι δυσκολίες δεν είναι στο σύστημα ή στους ανθρώπους , είναι στην ηθική και στις ιδεοληψίες που αυτά φέρουν. Καλώς η κακώς ζούμε σε μια καταναλωτική πραγματικότητα, οπού ο άνθρωπος έχει γίνει νούμερο και οι ανάγκες του σε μεγάλο βαθμό είναι πλαστές. Για αυτό και στην Καλαμάτα υπάρχει μια συνεχόμενη σιωπηλή κοινωνική σύγκρουση σε σχέση με το μέλλον της, καθώς υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν μόνο στις “αγορές” , αλλά υπάρχουν και πολλοί ἀλλοι που επιθυμούν μια πιο ολιστική θεώρηση της ζωής τους.

Με την εκ νέου ενεργοποίηση του Δικτύου Συνοικιακής Κομποστοποίησης, τι ακριβώς πετυχαίνουμε;

Το Δίκτυο Συνοικιακής Κομποστοποίησης είναι κάτι μοναδικό και ταυτόχρονα είναι ένα πείραμα για το πώς μια πόλη μπορεί να συνεργαστεί και να αυτοδιαχειρίσεις τα οργανικά της υπολείμματα υπέρ αυτής. Με την συνεργασία που είχαμε με το Δήμο μέσα στο 2016 και φυσικά ελπίζουμε και σε άλλες, πέρα από το πρακτικό κομμάτι, που έχει να κάνει με τον έλεγχο και την συντήρηση του δικτύου, συνειδητοποιούμε οτι όλο και περισσότερο έχει αρχίσει να κερδίζει τις καρδιές και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων. Οι άνθρωποι που συνειδητά αποφασίζουν να αυτοδιαχειριστούν τα σκουπίδια τους και κατ’ επέκταση το αποτύπωμα τους, έχουν καταφέρει να κερδίσουν ένα μεγαλύτερο ποσοστό ελευθερίας και πολιτισμού στην καθημερινότητα τους.

Θεωρείς πως οι άνθρωποι της Καλαμάτας έχουν τις γνώσεις και την παιδεία για κάτι τέτοιο;

Αν αφήσουμε ελεύθερους τους ανθρώπους οποιασδήποτε επαρχιακής πόλης από αναπτυξιακές επιβολές, τότε θα δούμε ότι η ίδια η φύση που τους περιβάλλει , που σε όλη την Ελλάδα είναι μοναδική και θεραπευτική τους δίνει την δυνατότητα και την παιδεία να υποστηρίξουν εγχειρήματα, όπως είναι το Δίκτυο Συνοικιακής Κομποστοποιησης Καλαμάτας και έτσι να αναπτύξουν αληθινά τον τόπο τους. Και αυτό είναι κάτι που κερδίζεται σταδιακά.

Τι άλλο προσφέρει το κτήμα Φοίφα;

Πέρα από εκπαίδευση , παρέχουμε ποιοτικά αγροδιατροφικά προϊόντα , φυσικά βιολογικά , οργανικά και πιστοποιημένα από την ΔΗΩ, ενώ ένα σημαντικό κεφάλαιο είναι ότι συνδυάζουμε στο παραπάνω σκεπτικό και κοινωνικές εκδηλώσεις για όλη την οικογένεια, εισάγοντας έτσι μια πιο φυσική και απλή αισθητική σε όλες τις ανάγκες μας.

Ποια τα σχέδιά σου για το μέλλον;

Να μεγαλώσει το έργο μας… Να αναπτυξουμε τις συνεργασίες μας και κυρίως κάποια στιγμή να μπορέσουμε να αναδείξουμε και τον “κρυμμένο” θησαυρό του δηλ. Όλα αυτά τα παλιά αγροτικά εργαλεία και ντοκουμέντα, τεκμήρια μιας εποχής, μέσα από τα οποία θα μπορούσαμε να πάρουμε πολλές απαντήσεις για αυτή τη διατροφική και ηθική κρίση που βιώνουμε.

Τι αγαπάς και τι θά ‘θελες να αλλάξει στην πόλη της Καλαμάτας;

Αγαπώ την δυνατότητα που μου δίνει αυτή η πόλη να είμαι στην πόλη και στην φύση μαζί, και αυτήν την δυνατότητα θεωρώ στρατηγικής σημασίας για την πόλη. Και αυτό που θέλω να αλλάξει στην πόλη είναι η ανασφάλεια που έχει, η οποία και οδηγεί σε μιμητισμό και αλλοίωση των καθημερινής ποιότητας ζωής.